Jaxa-Kwiatkowski Piotr

(ur. 1945 w Borownie k. Bochni). Operator filmowy i fotograf. W 1969 roku ukończył Wydział Operatorski łódzkiej Szkoły Filmowej. Ukształtowało go ówczesne polskie kino dokumentalne, w którym stawiał również pierwsze kroki jako operator filmowy, współtworząc w kolejnych latach kilkadziesiąt dokumentów. Szczególnie ważne były dla niego cztery projekty: „Szkoła podstawowa” Tomasza Zygadły oraz „Z miasta Łodzi”, „Gadające Glowy” i „Przed rajdem”  Krzysztofa Kieślowskiego. Przy tym ostatnim filmie, wraz z Jackiem Petryckim, musieli wykazać się nie lada pomysłowością, by bez specjalnego sprzętu sfilmować Krzysztofa Komornickiego przygotowującego się do startu w rajdzie Monte Carlo. „Nie mieliśmy lekkiej kamery dźwiękowej – opowiadał Jaxa – dlatego rejestrowaliśmy sam obraz. Korpus kamery Arriflex, która pracowała bardzo głośno przykrywaliśmy poduszką, filmując obiektywem 180 mm. Dzięki temu robiąc zdjęcia z oddali, mogliśmy uzyskać portrety w bliskich planach”¹. 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  © P.JAXA

W kinie fabularnym pracował początkowo jako szwenkier Zygmunta Samosiuka, wykonując przy tym fotosy, na przykład do filmu „Zapis zbrodni” Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego. Szwenkowal także „Bilans Kwartalny” Krzysztofa Zanussiego i „Dyrygenta” Andrzeja Wajdy, przy których operatorem był Sławomir Idziak. Jako samodzielny operator w fabule mógł rozwinąć skrzydła na początku lat 80. Nakręcił wówczas „Bajki na dobranoc” Sławomira Idziaka. Lecz wkrótce, po wprowadzeniu stanu wojennego, wyjechał do Szwajcarii. „Nagle, z dnia na dzień, stałem się »nikim« – wspominał Jaxa – musiałem zacząć wszystko budować od początku – niezwykle ważne doświadczenie, które kompletnie przeorało moją psychikę i uruchomiło drzemiącą energię. (…) W Szwajcarii w 1982 roku musiałem przestać filmować, bo nikt nie chciał mnie jako operatora, zacząłem pracować jako newsman w japońskiej KTV. Zrozumiałem, co to znaczy profesjonalizm i zaakceptowałem wysokie wymagania, jakie tutaj stawia życie zawodowe”².

W latach 90. powrócił do współpracy z Krzysztofem Kieślowskim, wykonując fotosy na planie wszystkich części „Trzech kolorów”. „Tak długa praca, codziennie przez 7 miesięcy – musiała dać efekt – opowiadał Jaxa. Myślę, że znalazło się parę zdjęć bliskich prawdy o osobie, którą się zna od wielu lat i którą się lubi. Krzysztof jest facetem bardzo ciekawym do fotografowania”³. Warto uściślić, że Jaxa na planie „Trzech kolorów” wykonał blisko dziesięć tysięcy fotosów i werkfotosów. Bliska relacja prywatna Jaxy z Kieślowskim spowodowała, że zdjęcia te są czymś więcej niż tylko fotograficznym zapisem tego, jak powstawały „Trzy kolory”. Kieślowski pozwolił Jaxie fotografować się w bardzo różnych sytuacjach na planie, dzięki czemu kolekcja fotografii autorstwa Jaxy jest jedyną tak szczegółową i bogatą dokumentacją ukazującą pracę Kieślowskiego jako reżysera, jego sposób ustawiania aktorów, rozmowy z nimi, czy wreszcie – budowanie inscenizacji filmowej.

Piotr Jaxa pracuje nie tylko jako operator filmowy (ostatni jego film to „Zwierzęta” Grega Zglińskiego), ale również jako niezależny fotograf. Zrealizował 4 albumy fotograficzne. Dziełem jego życia może okazać się projekt, który rozwija od 1995 roku: album „Cinematographers” z portretowymi fotografiami operatorów filmowych z całego świata. Do tej pory udało mu się sfotografować 130 artystów kina z 24 krajów na 4 kontynentach.

Piotr Jaxa jest członkiem Szwajcarskiego Stowarzyszenia Operatorów (SCS), w 2009 został uhonorowany nagrodą Lohn-Ammannsegg za całokształt twórczości oraz zaproszony do zasiadania w Szwajcarskiej Akademii Filmowej. W 2018 roku był nominowany do nagrody Akademii Filmowej Swiss Film Prize "The Quartz" za zdjęcia do filmu "Zwierzęta".

Oprac. Piotr Śmiałowski