Wiesław Zdort

(ur. 1931 w Warszawie, zm. 2019 tamże) Jeden z najwybitniejszych polskich operatorów filmowych. Najbardziej znany dzięki współpracy z Kazimierzem Kutzem przy filmach „Tarpany”, „Milczenie”, „Upał”, „Sól ziemi czarnej”, „Zawrócony” czy „Śmierć jak kromka chleba”. W 2005 roku Kutz i Zdort zostali uhonorowani Nagrodą Specjalną na festiwalu Camerimage dla polskiego duetu reżyser-operator. Ponadto Zdort jest autorem zdjęć do filmów Andrzeja Wajdy, Janusza Majewskiego, Wojciecha Marczewskiego, Henryka Kluby i swojej żony – Barbary Sass.

Fotosowanie było dla niego stażem kandydackim przed samodzielną pracą operatora filmowego. Fotografował już na studiach, a jego zdjęciami zainteresował się starszy kolega operator, Jerzy Wójcik i powierzył mu funkcję swojego asystenta przy dwóch kolejnych filmach: „Eroica” Munka oraz „Popiół i diament” Wajdy. Zwłaszcza fotosy do filmu Wajdy stały się wręcz legendarne. Większość z nich Zdort zatrzymał w swoim domowym archiwum i dopiero w czterdziestą rocznicę premiery filmu opublikował w książce „Cybulski na planie filmu »Popiół i diament«”.

We wstępie do ksiązki pisał: „Na początku lat sześćdziesiątych (…) podczas domowych porządków wpadły mi w ręce negatywy fotosów, które robiłem w czasie mej operatorskiej asystentury przy filmie »Popiół i diament«. (…) Były to jednak tylko odrzuty zdjęć z zestawu reklamowego przekazanego dystrybucji. Mimo wszystko zapakowałem je do słoików po dżemach i wyniosłem do piwnicy. Nie potrafiłbym wówczas wytłumaczyć, dlaczego zdecydowałem się zatrzymać te negatywy. Po latach uświadomiłem sobie, że intuicyjnie zachowałem negatywy fotografii do filmu, który stał się wielkim zjawiskiem w historii kina polskiego. (…) Te nieruchome fotografie nie produkują złudzeń jak czyni to film, choć odwołują się wyraźnie do pierwowzoru, są czymś odrębnym, nową wartością. Nie są to bowiem zatrzymane kadry, choć podobno taki jest cel fotosu filmowego. One dają nam coś więcej. I pomimo, że nigdy nie były integralnym składnikiem filmu, działały zawsze na jego korzyść. Na przykład fotografia Ewy Krzyżewskiej w barze na tle okna z wpadającymi o świcie smugami słońca, choć nieobecna w filmowych kadrach, stała się wizytówką »Popiołu i diamentu« na całym świecie”¹. Nawet jednak fotosy odzwierciedlające dokładnie sceny z filmu Wajdy budowały nowe znaczenia. W filmie Cybulski charakterystycznym gestem - dwoma uniesionymi palcami - informował barmankę, w którym pokoju go znajdzie. Na fotosie wygląda, jakby składał przysięgę…

Po latach, pracując ze swoją żoną Barbara Sass nad filmem „Pajęczarki”, Zdort wrócił do fotosowania. Wykonał tę pracę jakby w przerwach kręcenia zdjęć filmowych, lecz zaczął się wówczas zastanawiać, czy robienie fotosów nie byłoby w przyszłości dobrym zajęciem dla emerytowanego operatora filmowego. Nie zdecydował się jednak wrócić na stałe do pracy fotosisty.

Oprac. Piotr Śmiałowski

Filmografia Zdorta jako fotosisty:
1957 – „Eroica”
1958 – „Popiół i diament”
1958 – „Orzeł”

1960 -  „Niewinni czarodzieje”

1993 – „Pajęczarki”

1. W. Zdort, Cybulski na planie filmu „Popiół i diament”, Łódź 1997, s. 5-7