Mieczysław Bil-Bilażewski

(ur. ok.1912, zm. 1965 w Ciborzu) Fotograf, operator filmowy, aktor, reżyser, a nawet imitator dźwięków. Zaczynał jako poznański fotoreporter, wykonując od końca lat 20. zdjęcia z tamtejszych spektakli teatralnych. W 1930 roku został jednym z operatorów zdjęć lotniczych do filmu „Gwiaździsta eskadra” – pierwszych w historii polskiej kinematografii lotniczych scen batalistycznych. Około 1932 roku przeniósł się do Warszawy i otworzył zakład fotograficzny „M. Bill”. Specjalizował się przede wszystkim w zdjęciach portretowych, dokumentował jednak nadal życie teatralne, stał się również cenionym autorem fotosów filmowych, które wykonywał dla prasy. W witrynie jego zakładu wisiały zdjęcia Hanki Ordonówny czy Eugeniusza Bodo.

W latach trzydziestych pracował w Rozgłośni Warszawskiej Polskiego Radia, występując m.in. w „Podwieczorkach przy mikrofonie”. Posiadał również fenomenalne zdolności parodystyczne, które wykorzystywał w różnych słuchowiskach „Jedyny imitator zwierząt w Polsce” – pisało o Bilażewskim „Kino”. „Umie nie tylko naśladować zwierzęta, ale także świetnie robi aktorów: Brodzisza, Chaneya i innych”¹.

Grywał epizodyczne role w filmach: w „Każdemu wolno kochać”, „Córka generała Pankratowa” czy „Manewry miłosne”. W latach 1938-39 jako reżyser i operator zrealizował serię filmów dokumentalnych o Gdyni, Gdańsku i Lwowie: „Lwów wczoraj i dziś”, „Szlakiem mew”, „Nasz port Gdynia”, „Polska w Gdańsku” czy „Gdynia-Orłowo”.

Po wybuchu wojny nadal prowadził swoje atelier. Wykonywał zdjęcia z kontrolowanych przez władze niemieckie jawnych teatrów, dokumentował życie codzienne Warszawy, a także niemieckie uroczystości. Niedawno pracownicy Muzeum Powstania Warszawskiego odkryli, że Bilażewski na zamówienie władz niemieckich robił zdjęcia w warszawskim getcie, mające pogłębiać niechęć do Żydów. „Przynosił do nas zdjęcia z getta” – wspomina Edward Matecki, który pracował w czasie wojny w zakładzie przy Marszałkowskiej. „Były straszne: wycieńczone z głodu dzieci, umierająca stara Żydówka. On powiedział, żebym mu je wywołał, bo musi je oddać. Zrobiłem to, a on ogląda i mówi: źle, to powinno być tak zrobione, żeby te z głodu podkrążone oczy wyszły dobrze, trzeba inaczej naświetlić, bo to jest Miss Getto”².

Kontrowersyjne zdjęcia Bilażewskiego jako jedne z niewielu przedstawiały codzienność życia w getcie i dzięki temu stały się dziś mimo wszystko nieocenionym źródłem wiedzy o tragedii ludzi zamkniętych za murem. W 2013 roku prezentował je Fotoplastykon w Warszawie.

Oprac. Piotr Śmiałowski

Filmografia Bilażewskiego jako fotosisty: 

1930 – „Gwiaździsta eskadra”

1933 – „Przybłęda”

1934 – „Zamarłe echo”

1935 – „Rapsodia Bałtyku”

1937 – „Dyplomatyczna żona”

1937 – „Płomienne serca”

1939 – „Geniusz sceny”