Czarno-białe zdjęcia w Człowieku na torze Andrzeja Munka (1956) to nie tylko najwybitniejsze osiągnięcie operatorskie Romualda Kropata – autora zdjęć filmowych i artysty fotografika, ale również jedno z najznamienitszych dokonań w historii polskiej fotografii filmowej.
Największym walorem tych zdjęć jest realizm będący efektem wyczulenia na rzeczywistość, na konkret, zarówno Munka – aż do Błękitnego Krzyża (1955) dokumentalisty, jak i Kropata, który, jak już wiemy, hołdował także medium wiernie rejestrującemu świat: fotografii.
Świat Człowieka na torze: pociągów, szyn, rozjazdów i zajezdni kolejowych, parowozowni itp. jest na ekranie prawie namacalny, niezwykle prawdziwy, mimo iż pozbawiony kolorów.
Należy też pamiętać, że w okresie realizacji Człowieka na torze – pierwszego antystalinowskiego filmu w środkowowschodniej Europie – kinematografie tej części świata, w tym polska, zarzucały fałszywą poetykę socrealistyczną, odczuwały głód prawdy. I tu też tkwi źródło realizmu głośnego dzieła Munka.
Widowni masowej Kropat znany jest przede wszystkim jako autor zdjęć do większości odcinków popularnego serialu wojennego Czterej pancerni i pies (1966, 1968, 1969). Odcinki te reżyserował Konrad Nałęcki, z którym operator już wcześniej kilkakrotnie współpracował.
Romuald Kropat urodził się 9 marca 1927 roku w miejscowości Prużana na kresach wschodnich II Rzeczypospolitej, obecnie znajdującej się na terytorium Białorusi. W latach 1943-1945 (według innego źródła – 1944-1945) pracował w ZSRR w laboratorium fotograficznym. Repatriowany w 1945 roku, studiował w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi i Gdańsku, po czym został studentem i absolwentem Wydziału Operatorskiego łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Filmowej.
Na początku swej twórczej drogi Kropat znalazł się – wraz z Tadeuszem Koreckim, Władysławem Nagym, Janem Olejniczakiem, Kurtem Weberem, Mieczysławem Vogtem oraz sprawującym kierownictwo operatorskie Adolfem Forbertem – w ekipie autorów zdjęć do socrealistycznego filmu Wadima Berestowskiego, Marka T. Nowakowskiego, Jerzego Popiołka, Marii Olejniczak i Silika Sternfelda Dwie brygady (1950). Wspólnie z Kazimierzem Wawrzyniakiem sfotografował również socrealistyczny dramat szpiegowski Marii Kaniewskiej Niedaleko Warszawy (1950), zaś jako samodzielny autor zdjęć do pełnometrażowych kinowych filmów fabularnych zadebiutował Człowiekiem na torze.
W dorobku Kropata znalazło się później jeszcze tylko pięć takich filmów, wśród nich głośny (głównie dlatego, że kuriozalny) pseudowestern Wadima Berestowskiego Rancho Texas (1958), czarno-biały, ale zawierający dwie sekwencje barwne obraz Konrada Nałęckiego dla młodych widzów I ty zostaniesz Indianinem (1962) oraz w pełni kolorowa Mansarda (1963) tego samego reżysera – biograficzna opowieść o malarzu Aleksandrze Gierymskim. Współautorem zdjęć do Mansardy był Stefan Matyjaszkiewicz.
Dorobek operatorski Romualda Kropata obfituje natomiast w filmy dokumentalne, wśród których są krótko- i średniometrażowe, niekiedy fabularyzowane, dzieła Munka: Kierunek – Nowa Huta! (1951, współautor zdjęć: Jerzy Chulski), Pamiętniki chłopów (1952), słynne Kolejarskie słowo (1953, poniekąd forpoczta Człowieka na torze), Gwiazdy muszą płonąć (1954, film Munka i Witolda Lesiewicza, współautor zdjęć: Zbigniew Raplewski), barwny Niedzielny poranek (1955).
Oprócz Czterech pancernych i psa Kropat sfotografował także inne seriale i filmy telewizyjne, a zakończył karierę operatorską zdjęciami do filmu animowanego w reżyserii Jerzego Kotowskiego Gdyby Adam był Polakiem wg K.I. Gałczyńskiego (1976), dzieląc swoje obowiązki z Wacławem Fedakiem i Januszem Tylmanem.
Romuald Kropat od 1972 roku po lata 80. wykładał na Wydziale Operatorskim Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Od roku 1978 kierował tamże Katedrą Fotografii. Od 1960 roku należał do Związku Polskich Artystów Fotografików. W latach 1960-1970 brał udział w licznych wystawach fotograficznych w kraju i za granicą.
Zmarł 6 lipca 2008 roku. Pozostawił po sobie bogatą kolekcję zdjęć własnego autorstwa, w tym prac, za które otrzymał nagrody i wyróżnienia.
Andrzej Bukowiecki
źródło: www.akademiapolskiegofilmu.pl
- Do filmu (2)
- Dokumentacyjne (1)
- Premiera (4)
- Werk (245)
- Barwny (13)
- Czarno-biały (239)
Powiązane tematy:
- 1951 - Kierunek – Nowa Huta! (1) jako operator
- 1954 - Niedaleko Warszawy (27) jako operator
- 1956 - Człowiek na torze (91) jako operator
- 1958 - Rancho Texas (44) jako operator
- 1960 - Dzieci z naszej szkoły - Mustang (3) jako operator
- 1961 - Drugi człowiek (6) jako operator
- 1962 - I ty zostaniesz Indianinem (21) jako operator
- 1963 - Mansarda (16) jako operator
- 1964 - Wilczy bilet (14) jako operator
- 1965 - Tomek i pies - Cichy kącik (1) jako operator
- 1966 - Czterej pancerni i pies - Załoga (5) jako operator
- 1966 - Czterej pancerni i pies - "Rudy", miód i krzyże (1) jako operator
- 1968 - Dzieci z naszej szkoły - Pierwsza wycieczka (1) jako operator
- 1969 - Czterej pancerni i pies - Fort Olgierd (1) jako operator
- 1970 - Urszula (2) jako operator
- 1971 - Nos (1) jako operator
- 1971 - Jagoda w mieście - Bunt (1) jako operator
- 1971 - Jagoda w mieście - Niedzielny rajd (6) jako operator
- 1971 - Jagoda w mieście - Egzamin (1) jako operator
- 1973 - Kurort (7) jako operator
- 1976 - Gdyby Adam był Polakiem wg. K. I. Gałczyńskiego (2) jako operator
Zdjęcia:
